Eindelijk: mijn boek over Rechters!

Vandaag kreeg ik voor het eerst mijn boek over Rechters in handen: het commentaar in de serie Verklaring van de Hebreeuwse Bijbel. Twintig jaar geleden vroeg Johannes de Moor mij of ik het aan hem toevertrouwde deel over dit boek in de serie Historical Commentary on the Old Testament (voorheen: Commentaar op het Oude Testament) van hem wilde overnemen. Ik kan me dat moment nog herinneren: we stonden in zijn kamer aan de Oudestraat in Kampen (met aan de overzijde het pand waar vroeger uitgeverij Kok zat). Mijn commentaar op Nahum was net af en ik had ook wel weer zin in een nieuwe uitdaging. Dus ik aanvaardde de uitnodiging dankbaar. Twee decennia verder ben ik er nog steeds mee bezig. Als het meezit zal het volgend jaar af komen. Intussen ligt er nu dus wel al een versie in het Nederlands (bij Kok, nu in Utrecht). Die is gericht op een breder publiek dat niet vermoeid mag worden met de nimmer eindigende wetenschappelijke debatten over de tittels en jota’s van de grondtekst en de historische achtergronden. Ik hoop de geïnteresseerde lezer wel mee te nemen in mijn enthousiasme over de literair en theologisch bijzonder intrigerende verhalen over vrouwen en mannen, over hun leiderschap en hun merkwaardige gebedsleven (in één van mijn artikelen over Rechters betitel ik het als ‘an uncommon book of prayer’).

Dat iemand meer dan twintig jaar met een Bijbelcommentaar bezig kan zijn, hoeft niet te verbazen. Er zijn ook nog andere dingen in het leven die aandacht vragen en verdienen. Het kan ook nog langer. De Moor vertelde me dat hij naast al zijn andere werk inmiddels zestig jaar bezig is met zijn commentaar op Micha. Het wordt er ook niet makkelijker op. Dat komt mede door de steeds groter wordende stroom aan publicaties. Een buitenstaander zou kunnen denken dat het juist daardoor makkelijker werd, omdat al die studies bijdragen aan een beter begrip van de oude teksten. Dat is echter maar ten dele het geval. Vaak ontbreekt het aan consensus. Door de digitalisering kan men wel steeds makkelijker toegang krijgen tot steeds meer publicaties, maar ook hier geldt dat dit tevens een nadeel is: de hoeveelheid secundaire literatuur is haast niet bij te houden. Zoiets kan ook demotiverend werken: wat heb ik nog toe te voegen?

Mijn bijdrage aan de bestudering van het boek Rechters is dat ik een nieuwe poging onderneem om het boek te lezen als een samenhangend geheel met een duidelijke boodschap. Mijns inziens gaat het om oude verhalen die in de Hellenistische tijd (waarschijnlijk in de derde eeuw v. Chr.) in een nieuw jasje zijn gestoken om te dienen als opmaat voor de verhalen over Samuël en de koningen na hem. Ze zetten de lezer toen en ook nu aan het denken over de vraag wie er geschikt is om leiding te geven. Die vraag wordt in het eerste vers aan God zelf gesteld. Gaandeweg wordt duidelijk dat alleen die leider deugt die dat ook voor zichzelf aan God blijft vragen. Tussendoor gaat het steeds om de relatie tussen man en vrouw. Ook dat is spannend en relevant, toen en nu.