Klaas Spronk’s Weblog

Voor een conferentie van Brabantse en Vlaamse werkgroepen over kerk en Israël leverde ik een bijdrage over Heschel en zijn boek over de profeten. Ik ben vooral onder de indruk van de manier waarop Heschel duidelijk maakt dat profetie met pathos te maken heeft. Dat gaat over Gods pathos, over de profeten die dat oppikken en ook met pathos doorgeven, en over hoe hun boodschap alleen maar goed begrepen wordt als de hoorders zich iets van dat pathos eigen maken. Het indrukwekkende bij Heschel is dat dit in zijn eigen leven duidelijk wordt.

Vandaag las ik ook in de “verdiepende bijlage” bij het blad Kerk en Israël Aktueel over het thema “Profetie en toekomst”. Dat riep heel andere gevoelens in mij op. Ik stoor mij aan de stelligheid waarmee beweerd wordt dat de stichting van de staat Israël in 1948 en ook de verovering van de Westbank in 1967 uitgelegd worden als vervulling van profetieën in het Oude Testament. Ik huiver bij de aankondiging van de bouw van de derde tempel in Jeruzalem. Het wordt nog wel als vraag geformuleerd: “Nu zijn er nieuwe ontwikkelingen die de hoop op de nieuwe tempel op de Tempelberg in Jeruzalem weer doet opleven. Maar er zijn heel wat vragen. Wie blaast het islamitische heiligdom, de Rotskoepel, op? Komt er wel een derde tempel? Wat zegt de Bijbel hierover?” In zijn artikel hierover laat Jan van Barneveld er echter geen twijfel over bestaan dat die derde tempel er zal komen en dat dit de wil van God is. Hij ziet al allerlei aanwijzingen/tekenen die in die richting wijzen. Zijn handen jeuken als het ware om mee te gaan bouwen en ook om het voorbereidende breekwerk te verrichten. Zou de veel aangehaalde Ezechiël blij zijn geweest met deze uitleg van zijn profetieën? Ik betwijfel het ten zeerste en heb grote aarzelingen bij dit pathos.

Vrijdag 16 mei vierden we het 75-jarig bestaan van het Oudtestamentische Werkgezelschap. Vanaf begin dit jaar mag ik voor een periode van drie jaar optreden als voorzitter van deze eerbiedwaardige groep geleerden. Dat gaat bij toerbeurt, maar dat neemt niet weg dat ik als bestuurder (samen met Paul Sanders als secretaris) me verantwoordelijk weet voor de goede voortgang. Juist door zo’n jubileum besef je ook dat je staat in een traditie. Daar werd ik sterk bij bepaald in de voorbereiding op de toespraak ter gelegenheid van het jubileum. Om de kunst af te kijken heb ik de toespraken van eerdere voorzitters in vergelijkbare situaties opgezocht: die van P.A.H. de Boer na 25 jaar, van A.S. van der Woude na 40 en 50 jaar en daarnaast ook nog een overzicht van het werk na 25 jaar door Th.C. Vriezen. Dat is een indrukwekkend rijtje voorgangers. Wie ben ik dat ik daar iets aan mag toevoegen? Ik heb mijn schroom echter overwonnen, al heb ik mij wel laten leiden door de aanpak van mijn illustere voorgangers. Dat was ook wel inspirerend. Het zijn niet alleen mannen van naam. Het is ook duidelijk dat ze wat te zeggen hadden en dat veel van hun opmerkingen ook nu nog hout snijden. Maar de tijden zijn ook wel veranderd. Ik wil vooral ook vooruit kijken. Het verleden is er niet om te herhalen.

In 2009 organiseerde ik samen met Lucien van Liere en Aart Verburg een conferentie in Utrecht over de rol van godsdienst bij conflicten. Speciale aandacht was er voor de situatie in Pakistan. Sommige deelnemers kwam daar vandaan of hadden er gewerkt. De lezingen zijn nu gebundeld en uitgegeven bij Lit Verlag in het boek Images of Enmity and Hope: The Transformative Power of Religions in Conflicts.

Een van de auteurs is Mohammad Farooq Khan. Hij hield een lezing over de Koran als boek van en voor vredestichters. Hij zelf leefde uit die overtuiging. Het was indrukwekkend te horen hoe hij probeerde om zelfmoordterroristen die waren opgepakt voordat zij hun voorgenomen daad hadden kunnen verrichten via de Koran op andere gedachten te brengen. Zijn werk werd niet door iedereen in Pakistan gewaardeerd. Een klein jaar na de conferentie kregen we het bericht dat hij was vermoord.

Bij mijn weten zijn die moordenaars niet gepakt. Vermoedelijk zullen zij zich voor hun acties op dezelfde bron beroepen als die waaruit Farooq Khan juist inspiratie putte om het geweld te bestrijden. Bij het beroep op de Bijbel door verschillende partijen is het vaak niet anders.

En toch blijf ik met Farooq Khan geloven in de positieve kracht van onze heilige boeken. Ik schreef er mijn bijdrage over. Juist teksten vol geweld in Jozua, Rechters en Nahum geven te denken over hoe wij zelf met macht en machteloosheid omgaan. Zo hebben ze de mogelijkheid om geweld juist tegen te gaan.